Het lijkt of er weer een nieuw balletje is opgegooid dat de overheidsinkoper in de lucht mag gaan houden: maatschappelijk aanbesteden.
Bij maatschappelijk aanbesteden gaat het om publieke taken die geheel of gedeeltelijk worden overgedragen aan burgers, ondernemers of maatschappelijke instellingen. Door hun betrokkenheid komt de menselijke maat weer in beeld, waarin mensen zich meer herkennen dan in grote onpersoonlijke instituties. De focus ligt hierbij op samenwerking in een nieuwe rolverdeling vanuit de gedachte dat voor veel complexe vraagstukken meerdere partijen nodig zijn.
Dat lijkt iets nieuws. Maar dat is het eigenlijk niet. Gemeentelijk inkopers zijn, zonder dat zich er misschien bewust van te zijn, al bezig met dit onderwerp. De aanbestedingswet verplicht namelijk een aanbestedende dienst zoveel mogelijk maatschappelijke waarde te genereren met de publieke middelen. Maatschappelijke waarde? Dat is interessant. Volgens mij is de doelstelling van maatschappelijk aanbesteden nou juist het creëren van maatschappelijke waarde. Dat komt even mooi uit!
En dat komen nog andere wetten om de hoek kijken. Per 1 januari 2015 worden gemeenten namelijk verantwoordelijk voor een aantal nieuwe taken op het gebied van jeugdzorg, werk en inkomen en zorg voor langdurig zieken en ouderen (Jeugdwet, Participatiewet en WMO). Gemeenten moeten toe naar een werkwijze waarin eigen kracht veel meer op de voorgrond staat, waarin meer ruimte gegeven wordt aan bewoners en mensen die zelf initiatief nemen. Sterker nog, met de Participatiewet is het de bedoeling dat mensen eerst kijken of de hulp niet buiten de gemeente om kan worden geregeld. Dat is maatschappelijke waarde creëren en dat is dus maatschappelijk aanbesteden. Dat is de basis voor de participatiesamenleving (woord van het jaar 2013).
Ik vind dit vanuit inkoop helemaal passen in de beweging van inkoop 1.0 (laagste prijs), via inkoop 2.0 (EMVI) naar inkoop 3.0 (waarde creatie). Maar het vraagt nogal wat. Het vraagt om loslaten, samenwerken, verantwoordelijkheid geven, maar ook nemen. Dat zijn zaken waar wij als overheid nogal eens moeite mee hebben. Het vraagt ook om nog iets anders. Vertrouwen. Misschien is dat wel geeneens iets heel anders, maar is dit juist het kernbegrip.
Vertrouwen moet zich ontwikkelen. Met de Aanbestedingswet en Jeugdwet, Participatiewet en WMO is de basis gelegd. Binnen gemeenten zijn er genoeg mensen die maatschappelijke waarde willen helpen creëren. En die hulp blijkt online via marktplaatsen in ieder geval te worden aangeboden. Meer dan genoeg zelfs. De Nederlandse Patiënten Consumenten Federatie concludeert dan ook dat er meer hulpaanbod is dan dat er aan hulpvragen bestaat.
Het balletje hoeft dus niet in de lucht gehouden te worden, maar ligt wel bij de gemeenten en de gemeentelijke inkopers. Het goede nieuws voor de inkopers is dat het creëren van waarde de hoogste stap van het inkoopvolwassenheidsmodel is.
Met andere woorden: maatschappelijk aanbesteden is inkoopprofessionaliteit ten top!
