Inkopen vanuit de bedoeling wint steeds meer terrein. Ik merk dat gelukkig steeds meer overheidsorganisaties aandacht hebben voor Maatschappelijk Verantwoord Inkopen. Daarnaast zie ik ook nog steeds een sterke focus op de procedurele kant van het inkoopproces. Doelmatig en rechtmatigheid. De inkoper in de spagaat.
Inkopen met Impact
Eind oktober stuurde de minister van Binnenlandse Zaken en Koninkrijksrelaties, een rijksbrede inkoopstrategie naar de Tweede Kamer met als titel Inkopen met Impact. Duurzaam, sociaal en innovatief inkopen zijn speerpunten in deze strategie. In deze strategie staat iets belangrijks over rechtmatigheid en doelmatigheid. Ik citeer:
“Wij markeren hiermee een kantelpunt in het denken over inkoop binnen het Rijk. De afgelopen jaren is veel tijd en energie gestoken in rechtmatig en efficiënt inkopen. Dat blijven belangrijke zaken, maar in verhouding. Het is niet het hoofddoel van onze inkoop.”
Terug naar de bedoeling
Waarom kopen we ook al weer in? Wat is de bedoeling van inkopen? Volgens Inkopen met Impact doen we dat om effect te bereiken, zaken te realiseren en om resultaten te boeken. En verder:
“De rijksoverheid wil met haar handelen economische, ecologische en sociale waarde toevoegen aan de maatschappij en aan de eigen organisatie. Dat begint bij goed opdrachtgeverschap en een professionele inkoop.“
Waarde creatie is dus de bedoeling van (overheids)inkoop.
Inkopen in de systeemwereld.
In de meeste inkoopvolwassenheidsmodellen is waarde creatie de ultieme fase van ontwikkeling . Waarde creëer je door samen te werken. Samen met de behoeftesteller en de leverancier. Business gedreven inkoop.
Ik schat echter in dat het grootste deel van de overheid nog op het niveau van inkoop gedreven inkoop zit. Daar zijn we vooral bezig met het opstellen van regels, procedures en verantwoording. De basis op orde krijgen heet dat. Helaas blijven de meeste organisaties daar mee bezig.
Wouter Hart noemt dat in zijn boek Verdraaide organisaties ‘leven in de systeemwereld’. Het middel is een doel geworden. Dat wordt ook geconstateerd in de actieagenda Beter aanbesteden:
Aanbestedingen vinden per definitie plaats binnen een bepaalde politieke context. De angst voor politieke problemen bij procedurele fouten, budgetoverschrijdingen of het niet halen van een deadline zorgt voor risico-avers gedrag. Communicatie met de markt wordt daarom tot een minimum beperkt, men kiest voor de meest veilige procedure en legt zoveel mogelijk risico’s bij de markt. Dit leidt niet altijd tot het beste resultaat.
(mda Sander Vaneker)
Inkopen vanuit de bedoeling
Om waarde te creëren moeten we dus afstappen van de traditionele manier van werken en gaan inkopen vanuit de bedoeling. Dat is toch veel leuker? In het rapport “Top-rated workplaces 2019” van Indeed wordt dat ook aangetoond. De toppers scoren vooral op een informele bedrijfscultuur en verbondenheid met de missie (de bedoeling) van de organisatie.
Ik stel daarom voor dat we dan eerst eens heel kritisch kijken naar het inkoopproces. We ontdoen dat, waar mogelijk , van de ballast die we er in stopten om de rechtmatigheid te borgen. We gaan daarbij uit van de professionaliteit van onze inkopers om doelmatig in te kopen. Eigenlijk is dat een vorm van Omdenken in inkoopvolwassenheid.
Een domein waar dit bij uitstek van toepassing zou moeten zijn, is voor mij toch wel de zorg in het sociaal domein. Het kabinet wil gelukkig de aanbestedingsprocedure voor de zorg in het sociaal domein (zoals jeugdhulp en thuiszorg) vereenvoudigen. Dat moet leiden tot minder administratieve lasten voor gemeenten en zorgaanbieders.
Ook de inkoper zelf kan zorgen dat er meer vanuit de bedoeling wordt ingekocht. Mooi voorbeeld is de 1e Nationale Regelschrapdag Inkoop. Die wordt op 24 september gehouden.
Voor mij hebben we het stadium van volwassen inkoop bereikt als we inkopen vanuit de bedoeling en daarmee inkopen met impact!
Lees meer over Inkopen vanuit de bedoeling in de boekrecensie van Peter Streefkerk.